Havaman Andaj: बदललं, पण शेतकऱ्यांनी घाबरू नये पुढचं चित्र कसं? महाराष्ट्रात गेल्या काही दिवसांपासून हवामानाबाबत गोंधळाचं वातावरण तयार झालं होतं. कधी ढगाळ तर कधी कोरडं, कधी थंड तर कधी अचानक ओलसर असा सगळाच खेळ सुरू होता. सोशल मीडियावर तर चक्रीवादळ येतंय मोठा पाऊस येणार राज्यात मोठं वातावरण सक्रिय अशा कित्येक अफवा फिरत होत्या. अनेक शेतकऱ्यांच्या मनात धास्ती निर्माण झाली होती कपाशीच्या शेवटच्या तोड्या, सोयाबीनची उरलेली कडेकपारी, हरभऱ्याची पेरणी… या काळात अवकाळी पाऊस म्हणजे सरळ नुकसान. Havaman Andaj
अशा परिस्थितीत राज्यातील प्रसिद्ध हवामान अभ्यासक पंजाबराव डख यांनी २२ नोव्हेंबर रोजी दिलेला अंदाज शेतकऱ्यांसाठी मोठं समाधान ठरला. त्यांच्या अंदाजानुसार राज्यात मोठा पाऊस होणार नाही, आणि जी वातावरण सक्रिय होण्याची शक्यता सांगितली जात होती, ती आता थंडीनं निष्क्रिय झाली आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी घाबरण्याचं अजिबात कारण नाही.
राज्यात पाऊस कुठे येणार? कोणत्या भागात वातावरण ढगाळच राहणार?
डख सरांनी दिलेल्या सविस्तर माहितीनुसार, २३ ते २५ नोव्हेंबरदरम्यान संपूर्ण महाराष्ट्रात पाऊस येण्याची शक्यता खूपच कमी आहे. मात्र, काही निवडक पट्ट्यांमध्ये तुरळक हलका पाऊस जाणवू शकतो.
हा पाऊस कुठे? तर पश्चिम महाराष्ट्र, सांगली, सातारा, कोल्हापूर,पुणे
या जिल्ह्यांच्या दक्षिणेकडील भागात ढगाळ वातावरणासोबत हलका, अधूनमधून जाणवणारा शिडकावा होऊ शकतो. मराठवाडा, धाराशिव (उस्मानाबाद),लातूर, बीड, या भागात काही प्रमाणात ओलसर वातावरण आणि हलका पाऊस दिसू शकतो., उत्तम पाऊस होणार का? नाही. राज्यभरात मोठा, जड पाऊस नाही. डख यांनी स्पष्टपणे सांगितलं आहे की, या वेळी ज्या प्रकारे वातावरण सक्रिय होण्याची चिन्हं दिसत होती, ती आता उत्तरेकडून आलेल्या प्रखर थंडीनं थांबवली आहेत. त्यामुळे “चक्रीवादळ येणार”, “मोठे ढग जमा झालेत”, “पावसाचा तडाखा बसणार” अशा चर्चा आता फक्त अफवा आहेत.
थंडीचं पुढचं चित्र: डिसेंबरमध्ये महाराष्ट्रात काय वाढेल?
डख सर सांगतात की, नोव्हेंबर संपताच थंडीचा जोर वाढेल. १ ते ५ डिसेंबरदरम्यान अवकाळी पावसाची शक्यता सांगितली जात होती, परंतु ती आता जवळपास संपुष्टात आली आहे.
डिसेंबरची स्थिती
तापमान ६ ते ८ अंश सेल्सियस पर्यंत घसरण्याची शक्यता, थंडीचा जोर २० जानेवारीपर्यंत कायम,मोठा पाऊस नाही,ढगाळ वातावरण मधूनच दिसेल थंडी एवढी का वाढते? डख यांचं स्पष्टीकरण खूप सोपं ,जेव्हा वातावरणात अत्यंत तापमान तयार होतं, ते गरम असो किंवा थंड, तेव्हा निसर्ग स्वत:ला संतुलित करण्यासाठी पाऊस किंवा ढगाळ वातवरण निर्माण करतो. म्हणजेच, थंडी खूप वाढली की काही दिवसांत आभाळ जमू लागतं. उन्हाळ्यातही तापमान ४४-४६ अंशांवर गेलं की अवकाळी पावसाची शक्यता वाढते., निसर्ग दोन्ही टोकं संतुलित करत असतो हा डख सरांचा अनुभव!
२०२६ चा वार्षिक अंदाज शेतकऱ्यांसाठी काय संकेत?
डख यांनी २०२६ या वर्षासाठी लांब पल्ल्याचा अंदाजही सांगितला आहे. त्यांच्या अंदाजात सगळ्यांत मोठी गोष्ट म्हणजे, २०२६ मध्य अतिवृष्टी नाही, ढगफुटी नाही, सरासरी पाऊस, पिकांची स्थिती चांगली,धरणांमध्ये यंदासारखा ओसंडून पाऊस नाही
धरणांची परिस्थिती कशी असेल?
काही धरणं ५०%, काही ७०%, काही ८०%, लहान धरणं १००%, जलव्यवस्थापनाच्या दृष्टीने परिस्थिती साधारण राहील.
शेतकऱ्यांसाठी थेट सल्ला पंजाबराव डख यांचा ४० वर्षांचा अनुभव! डख सरांनी हवामान सांगताना एक अतिशय महत्त्वाची गोष्ट सांगितली, जी शेतीत थेट उपयोगी पडणारी आहे. कपाशी काढल्यानंतर हरभरा पेरा! ते म्हणतात, मी कपाशी उपटल्यावर लगेच त्या शेतात हरभरा पेरतो. त्यामुळे मला एकरी १० क्विंटलपेक्षा जास्त हरभरा मिळतो.
या पद्धतीचे फायदे, जमिनीतील ओल टिकून राहते, हरभऱ्याची वाढ मजबूत होते बोंडअळीचा धोका कमी पुढील वर्षी कपाशीचं पीक अधिक चांगलं गव्हासाठी सल्ला गव्हाची पेरणी करताना लिओसिन (Leosin) चा वापर करा. यामुळेफुटवे भरपूर येतात, उत्पादन वाढतं, गव्हाची कणसं भरगच्च येतात
शेतकऱ्यांसाठी हवामानाचं अंतिम चित्र सरळ, स्पष्ट आणि वास्तव
१) २४ ते २८ नोव्हेंबरदरम्यान राज्यात मोठा पाऊस नाही
२) काहीजिल्ह्यांमध्येच हलका पाऊस
३) ढगाळ वातावरण कायम राहील
४) डिसेंबरमध्ये थंडीचा जोर वाढेल
५) २०२६ मध्ये सरासरी पाऊस पिकांची स्थिती उत्तम
६) कपाशी–हरभरा पद्धत सर्वात फायदेशीर
७) पेरणीसाठी योग्य तंत्र वापरल्यास उत्पादन वाढवता येईल